Narodziny SF

Nie wznawiana od 77 lat powieść Aleksego Tołstoja. 

Napisana już po sukcesie "Aelity" druga powieść fantastyczna Aleksego Tołstoja wpisuje się w nurt ówczesnej fantastyki radzieckiej, wywodzącej się w prostej linii z dokonań fantastyki przedrewolucyjnej i zapatrzonej w dokonania fantastów anglosaskich, jak Wells. Inżynier Garin to genialny naukowiec, który konstruuje hiperboloid, urządzenie wytwarzające potężną energię, mogącą dać władzę nad światem. Garin pragnie tej władzy, wykorzystuje więc - szantażem, zabójstwem - jednego z magnatów przemysłowych, Rollingsa, do zainwestowania w jego urządzenie. Cały czas realizuje jednak swój szatański plan stania się władcą całego świata, chce powalić na kolana złych kapitalistów i podzielić ludzkość na kasty. Jego tropem idą podąża zaś niezłomny komunista Szelga.

Aleksy Nikołajewicz Tołstoj (1883-1945) urodził się w rodzinie ziemianina. Ojca nie znał, matka, jeszcze w ciąży z Aleksym, porzuciła męża i trójkę starszych dzieci, i odeszła do swojego kochanka. To dzięki niej mały Aleksy polubił czytanie, to ona od najmłodszych lat próbowała zaszczepić w nim chęć pisania. Wyjechał do Petersburga, gdzie podjął studia na wydziale mechaniki tamtejszej politechniki.

Od pierwszych lat pisał opowiadania, bajki, wiersze, powieści, sztuki. W czasie pierwszej wojny światowej pracował jako korespondent wojenny. W 1918 r., uciekając przed rewolucją i bolszewikami, schronił się w Odessie. Stamtąd przez Konstantynopol wyjechał do Paryża. W 1921 r. przeniósł się do Berlina, a w 1923 r., zniechęcony trudami życia na emigracji, wrócił do Rosji. A raczej - do ZSRR. Szybko stał się ulubieńcem Stalina, często bywał na Kremlu, był odznaczany, nagradzany, został członkiem Rady Najwyższej ZSRR, członkiem rzeczywistym Akademii Nauk. Do panującego wtedy w ZSRR ustroju jednak się nie przekonał, mówił bowiem jedno, myślał - co innego, a pisał jeszcze inaczej.

Jedna z najbardziej znanych powieści sf brytyjskiego filozofa i pisarza science fiction, napisana w 1937 roku, siedem lat po słynnych Ostatnich i Pierwszych Ludziach, w której przedstawił historię człowieka i ludzkości od pierwszej cywilizacji aż po ostatnią, gdy nasze słońce zniszczy układ planetarny.

Lecz rozmach Ostatnich... jest niczym wobec rozmachu Stwórcy Gwiazd, w którym Stapledon pokusił się o opis wymyślonej historii życia w całym wszechświecie. Wraz z bohaterem, który w trakcie nocnego spaceru zostaje wzięty w kosmos i odbywa niespotykaną nigdzie indziej w fantastyce naukowej podróż przez czas i przestrzeń, poznając niezliczone cywilizacje, humanoidalne i zupełnie niepodobne do człowieka, ich dzieje i upadki.

Jednocześnie jest to podróż w poszukiwaniu tytułowego Stwórcy Gwiazd, budowniczego, który stoi za stworzeniem naszego i wielu innych wszechświatów. Kiedy narrator na krótką chwilę spotyka się z twórcą, odkrywa, że Stwórca Gwiazd pozostaje w takim stosunku do wszechświata, jak każdy artysta do swego dzieła, ocenia na zimno jego jakość, nie odczuwając cierpień stworzonych przez siebie istot.

Stwórca Gwiazd nazywany bywa najwybitniejszą powieścią SF wszech czasów. Zachwycali się nią Lem, Clarke, Aldiss, Dysen, Borges. Ale z kolei C.S. Lewis nazwał końcowy fragment czystym kultem diabła.