Krytyka

„Ja z latami zacząłem mieć poczucie misji. Misji w tym sensie, że przyszedłem, aby pewne rzeczy powiedzieć, ludzie mają tego wysłuchać, a następnie świat ma być… może nie zbawiony i poprawiony, ale jednak, że się do ogólnej poprawy świata przyczynię” – pisał Stanisław Lem. Czy tak się stało? Czy jakakolwiek literatura może posiadać aż taką moc? A może dzieło Stanisława Lema nie pomogło w naprawie świata, ale ułatwiło niektórym z nas jego odbiór?

Lem: Reaktywacja. Kongres Lemologiczny to pozycja obowiązkowa dla wszystkich fanów Stanisława Lema, wielbicieli literatury, filozofii i futurologii, ale też – a może przede wszystkim – nauki. Autorowi Solaris najbardziej bowiem zależało na byciu docenionym przez przedstawicieli nauk ścisłych, sam się za kogoś takiego uważał, określał się mianem „ducha pierwszej klasy”, którym powinni zajmować się byty mu podobne. Tylko trochę żartował. Lem: Reaktywacja. Kongres Lemologiczny to w pewnym stopniu spełnienie jego marzenia.

Książka powstała jako efekt organizowanego we Wrocławiu w 2016 Kongresu Lemologicznego. O twórczości Stanisława Lema rozmawiali przedstawiciele różnych dyscyplin – astronomowie, matematycy, informatycy, biolodzy, literaturoznawcy, językoznawcy, filozofowie oraz filmoznawcy. Ale nie tylko, bo jeden z rozdziałów książki to rozmowa autorów, których pisarstwo Lema ukształtowało – w tym ojca polskiego fantasy Andrzeja Sapkowskiego. Lem: Reaktywacja. Kongres Lemologiczny to potężna pozycja, która ukazuje wielość kontekstów, w których można analizować Stanisława Lema. To setki stron wiedzy i opinii ekspertów i miłośników. Portret autora, filozofa, futurologa i człowieka.

W pracach Katocha najbardziej imponuje mi to, że bada on problem bardzo skrupulatnie, nie poprzestając na powierzchownym spojrzeniu. Nie zauważyłem też u niego powszechnego grzechu literaturoznawców, polegającego na przystosowywaniu przez badacza faktów do postawionej hipotezy, a jeśli coś nie mieści się w ramach wstępnego jej szkicu – jest ignorowane. Kajtocha przede wszystkim interesuje to, jak uwzględnić możliwie wszystkie szczegóły i jak bardzo pojemna wizja  przy tej okazji powstanie.  

Kajtoch spokojnie reaguje na krytykę, a jeśli zastrzeżenia wydają mu się istotne, zawsze jest gotów ponownie rozważyć swoje poglądy, gdyż najważniejsze są dla niego faktyczne dane.

Władimir Borisow

Ze wstępu do „Solaris – Saraksz…”.

Wojciech Kajtoch (ur. 1957) jest emerytowanym profesorem Uniwersytetu Jagiellońskiego, literaturoznawcą, prasoznawcą, językoznawcą, poetą i krytykiem literackim. Na jego dorobek składa się 25 książek i broszur oraz ponad trzysta prasowych publikacji. O fantastyce wydał m.in.: „Bracia Strugaccy (zarys twórczości)” - 1993 (tłum na rosyjski: 2003, 2004, 2008); „Wstęp do «Przenicowanego świata» Arkadija i Borisa Strugackich” - 1994; „Szkice o fantastyce” - 2015; „Bracia Strugaccy. Wydanie drugie, uzupełnione” -  2016; „Osiem szkiców o dziełach kultury popularnej, dawnych i współczesnych” – 2019; „Solâris - Sarakš, Krakov – Moskva.  Stat’i i očerki o fantastike i na drugie temy” – 2020. Tłumaczony także na angielski, bułgarski, francuski, niemiecki i serbski.

Zawartość:

Wstęp

Lem i inni

*Pierwsze starcie z Nieznanym (na marginesie „Człowieka z Marsa”)

*Wstęp do „Solaris”

*Prolegomena do „Dyktand”

*O „Wizji lokalnej”

*Dwa typy Lemowych wróżb

***

*O Apokryfie Agłai czyli postmodernistyczna powieść w oczach szkolnego polonisty

*Cztery razy Orbitowski

*Nasza i moja przyszłość w Europie (na marginesie „PL+50”)

*Jerzego Bronisława Brauna podróż na Księżyc

Strugaccy

*Strugaccy a historia współczesności

*Opowieść o „Przenicowanym świecie”

*Jeszcze o „Kulawym losie”

*Tajemnicze „Szczegóły życia Nikity Woroncowa” S. Jarosławcewa (Arkadija Strugackiego)

*Czort wcielony made in ZSRR.  O "Diable miedzy ludźmi" S. Jarosławcewa

*Notatka z rozmowy z Arkadijem Strugackim w dniu 7.05.1987

*Z moich strugackianów

*Parę słów o Borisie Strugackim

Tradycje i konteksty

*Utopia i ciało (o trzech powieściach z lat pięćdziesiątych XX stulecia)

*O tajemniczości symbolicznej w opowiadaniach

*Czy jeszcze można coś dodać? Próba uzupełniającej analizy „Rodziny wilkołaka” („Siemji wurdałaka”)

Aleksieja K. Tołstoja i jej przekładu pióra René Śliwowskiego

*Czy filmy o zombi mogą nas czegoś nauczyć?

*Tytus naukowcem albo czy Papcio Chmiel zajmował się naukową fantastyką?

*Rosjanin godny swych przodków

Nota edytorska