Krytyka

Powraca klasyczny (a dziś rzekłoby się kultowy) tom esejów Rogera Caillois, którego bohaterami są Jan Potocki i jego Rękopis, Lautréamont, modliszka, powieść kryminalna, baśń, sztuka poetycka i estetyka.

„Od pierwszego wydania Odpowiedzialności i stylu, otwierającego PIW-owską serię Biblioteka Krytyki Współczesnej, minęło już ponad pół wieku. W historii literatury i kultury to bardzo długo – szczególnie w historii najnowszej (...) część tomów Biblioteki – jestem o tym przekonany (pisze Tomasz Swoboda) – nigdy nie zostanie wznowiona: zbyt silnie przynależą do swojej epoki, zbyt gruba jest warstwa literaturoznawczego kurzu, jaka osiadła na nich w ciągu ostatnich dekad.

Z pismami Rogera Caillois – o tym również jestem przekonany – będzie inaczej. Nie tylko dlatego, że z jego własnej perspektywy, przejętej od liczących miliardy lat minerałów, takie pół wieku to tyle co nic, nieznacząca chwila w dziejach Ziemi i wszechświata. A co za tym idzie, setki i tysiące lat, jakie dzielą rozmaite teksty kultury, właściwie nie zmieniają ich współczesnego (współczesnego dla nas, a także jednych względem drugich) charakteru. O aktualności i niezmiennej atrakcyjności esejów Caillois decyduje jednak przede wszystkim oryginalność zawartej w nich refleksji, wynikająca z głęboko osobistego podejścia do literatury, opartego z kolei opiera się na traktowaniu jej nie w kategoriach form artystycznych, lecz form wyobraźni, zakorzenionych we wszystkim, co istnieje – od modliszki po czerń obsydianu”.

Kompletna i bezkompromisowa biografia Stanisława Lema. Psychologiczny portret wielkiego pisarza. O twórczości i literackich zmaganiach Stanisława Lema napisano już wiele. Jako człowiek wciąż pozostaje jednak zagadką. Bardzo oszczędnie opowiadał o swoim życiu prywatnym – wymawiał się słabą pamięcią, zostawiał niedopowiedzenia i przytaczał zabawne anegdoty, gdy padały trudne pytania.

Co rządziło jego światem? Przemilczana trauma i ucieczka przed bolesnymi wspomnieniami? Wyparta tożsamość żydowska i potrzeba przynależności do wspólnoty? Nieprzejednany dystans do świata? Lęki czy geniusz? Czego się bał, przed czym uciekał?

Literaturoznawczyni i badaczka jego twórczości Agnieszka Gajewska dotarła do nowych źródeł (archiwa lwowskie, archiwa bezpieki, archiwa prywatne), z których nikt wcześniej nie korzystał. Dzięki nim nie tylko udaje jej się zrekonstruować życie żydowskiej inteligencji i przedwojennego wielokulturowego Lwowa, ale również postawić mocno udokumentowaną tezę: doświadczenie wojny i ocalenie z Zagłady miało fundamentalny wpływ na Stanisława Lema i jego twórczość, która pełna jest zakamuflowanych odniesień do jego życiowych doświadczeń. Dzięki tej biografii poznajemy nie tylko wielkiego pisarza, ale przede wszystkim człowieka doświadczonego przez historię, ze wszystkimi jego problemami, obawami, wątpliwościami i słabościami.