Krytyka

Świat oczami Lema
Nauka, literatura i wizje przyszłości, z których wiele stało się rzeczywistością

Diabeł i arcydzieło to tom, który zawiera m.in. nieznane dotąd teksty Stanisława Lema i ujawnia nie tylko jego literacki geniusz, ale i profetyczny potencjał.

Pełne erudycji wywody, swobodne żonglowanie wiedzą z najróżniejszych dziedzin oraz wyjątkowe poczucie humoru autora urzekną zarówno koneserów jego twórczości, jak i tych, którzy dopiero rozpoczynają swoją przygodę z Lemem. Mimo upływu lat rozważania krakowskiego pisarza nadal inspirują i posiadają nie mniejszą energię niż książki najpoczytniejszych współczesnych historyków i myślicieli, którzy starają się opisać możliwe drogi rozwoju ludzkości.

Dzięki tej książce czytelnik dowie się, jak Lem rozumiał erozję kultury, dlaczego uważał, że nie można skopiować ludzkiego umysłu i jakie zastosowania widział dla matematyki jako nauki.

Stanisław Lem jako krytyk literacki… nigdy nienapisanych książek!

Nowe wydanie jednego z najważniejszych dzieł publicystycznych wybitnego myśliciela i twórcy literatury science fiction

Przeczytać książkę i napisać jej recenzję, nic trudnego. A co, gdyby stworzyć analizę książki, która nigdy nie powstała? Podjął się tego Stanisław Lem, dając kolejny dowód, jak nietypowymi drogami wędrowały jego myśli.

Doskonała próżnia to zbiór mistrzowskich tekstów, w których krakowski pisarz z niezwykłą erudycją, głęboką refleksją ontologiczną, a także ironią (a jakże!) pisze o fikcyjnych tekstach, próbując skomentować i uporządkować współczesne zdarzenia. Recenzja to tylko pretekst do zagłębienia się w rozważania filozoficzne, które nurtowały Lema przez całe życie.

„Pisanie powieści to forma utraty swobód twórczych. (...) Z kolei recenzowanie książek to katorga jesz-cze mniej szlachetna. O pisarzu da się przynajmniej powiedzieć, że sam siebie zniewolił — obranym tematem. Krytyk jest w gorszym położeniu: jak katorżnik do swych taczek, tak do dzieła omawianego przykuty jest recenzent. Pisarz traci wolność we własnej, krytyk — w cudzej książce. (…) Literatura opowiadała nam dotąd o fikcyjnych postaciach. My pójdziemy dalej: będziemy opisywali fikcyjne książki. Oto szansa odzyskania swobód twórczych, a jednocześnie zaślubiny dwóch sprzecznych duchów — beletrysty i krytyka“. (fragment książki)

Co z tych zaślubin wynikło? Lem w najlepszej możliwej formie – błyskotliwy, głęboki, zaskakujący i bardzo zabawny.

H.P. Lovecraft (1890-1937), klasyk literatury grozy, zostawił po sobie gigantyczną korespondencję. I choć na podstawie liczby zachowanych listów można wnosić, że obłędne liczby jeszcze do niedawna podawane przez badaczy i określające sumę wszystkich napisanych przez niego listów na bagatela sto tysięcy, są wielokrotnie przesadzone, nie zmienia to zupełnie oceny zawartości tej korespondencji. Jej bogactwo literackie, tematyczne, stylistyczne i filozoficzne, a także sama objętość pozostają niesamowite i godne podziwu. Listy Lovecrafta, choć trudno je porównywać z jego utworami fabularnymi, z pewnością przewyższają beletrystykę pod względem różnorodności. Odsłaniają zadziwiające i często sprzeczne oblicza ojca współczesnego 25u: odludka i duszy towarzystwa, samotnika i męża, podróżnika i bibliofila, myśliciela i żartownisia, miłośnika kotów, słodyczy i kawy, wreszcie anglofila i rasisty, który ubolewał nad odchodzeniem w niebyt anglosaskiej, wiejskiej Ameryki przodków.
Reprezentowany w niniejszej książce chronologiczny wybór dziewięćdziesięciu siedmiu listów z pierwszych trzydziestu siedmiu lat życia Lovecrafta pokazuje go w okresach najbardziej burzliwych i obfitujących w doświadczenia, które miały kształtować jego osobę w latach późniejszych, dojrzalszych. I tak zaczynamy od nielicznych pozostałości jego wczesnego okresu pustelnictwa, by w 1913 roku wraz z nim wynurzyć się na świat i dołączyć do ruchu dziennikarstwa amatorskiego. Działalność ta sprawia, że niebawem poznajemy go jako duszę towarzystwa z kulminacją w postaci ślubu w 1924 roku z Sonią Greene oraz przeprowadzki do Nowego Jorku. W listach do ciotek przyglądamy się jego zmaganiom twórczym i finansowym w metropolii, ale i współtworzeniu literackiej „szajki“, z którą włóczy się nocami i dyskutuje do bladego świtu. Na koniec zaś towarzyszymy mu w 1926 roku w powrocie do ukochanego Providence, gdzie przeżywa okres eksplozji twórczej i pisze klasyczne dzieła takie jak „Zew Cthulhu“, „Kolor z innego wszechświata“ czy „Przypadek Charlesa Dextera Warda“. W niniejszym tomie widzimy także Lovecrafta nawiązującego kontakt z pisarzami takimi jak August Derleth, Clark Ashton Smith czy Donald Wandrei, którzy wpłyną nie tylko na jego życie i dzieła, ale i na pośmiertne losy jego twórczości.
Wyboru i przekładu listów dokonał Mateusz Kopacz, znawca Lovecrafta i tłumacz m.in. biografii pisarza pióra S.T. Joshiego.

Słynna książka non-fiction Stanisława Lema – niezmiennie pobudzająca do krytycznego myślenia o otaczającej nas rzeczywistości i technologii.

Okamgnienie wydane po raz pierwszy w 2000 roku, po wielu latach milczenia pisarza, okazuje się lekturą niezwykle inspirującą. Diagnoza, jaką autor postawił na początku XXI wieku, zdumiewa swoją trafnością. Klasyk literatury fantastycznej „schodzi na ziemię“ i rozlicza się z pop-naukowym postrzeganiem technologii i rozwoju ludzkości.

„Ogarnięcie, chociażby silnie streszczające, stanu naszej współczesnej wiedzy nie jest już na siły jednego człowieka“. (fragment książki)

Stanisław Lem rozprawia się w Okamgnieniu z własnymi hipotezami na temat rozwoju ludzkości i dawnymi złudzeniami co do możliwości nauki. Robi to wyjątkowo surowo, widząc we współczesnej kulturze masowej przede wszystkim niekompetencję i ignorancję. Sensacyjne doniesienia prasowe, pseudonaukowe publikacje i rosnąca komercjalizacja dokonująca się na styku nauki i mediów stwarzają w efekcie fałszywy obraz rzeczywistości – pełen uproszczeń i przekłamań. Tymczasem Lem swoimi tekstami stara się przywrócić właściwe proporcje hurraoptymistycznym zapowiedziom dotyczącym nieograniczonych możliwości postępu w dziedzinie medycyny, inżynierii genetycznej, astrofizyki, a także ewolucyjnego i technologicznego samodoskonalenia człowieka. Pozostaje mistrzem ciętego słowa i lapidarności formy, podając jak na tacy wiedzę i wątpliwości, które po ćwierćwieczu nadal brzmią wyjątkowo aktualnie.

Książka jest wyjątkowym zbiorem ironicznych i bezlitosnych felietonów autorstwa Stanisława Lema, publikowanych w ,,Tygodniku Powszechnym“ w latach 2005–2006.

Słynny pisarz, dzieląc się z czytelnikami swoimi opiniami, poglądami i obserwacjami, nie oszczędzał w felietonach nikogo: ani polityków, ani tak zwanych opiniotwórczych środowisk.

Rasa drapieżców to nie tylko ostatnie teksty światowej sławy pisarza i filozofa, ale dowód niebywałej inteligencji, ironii i poczucia humoru w sposobie opisywania współczesnych zdarzeń, które nieuchronnie zmierzają do chaosu.

„Świat znajduje się w sytuacji, którą już tu opisywałem za pomocą pewnego modelu: okrągły bochen chleba, na nim kulka. Nie wiemy, w którą stronę potoczy się ona z tej wypukłości, wiemy jednak, że kiedy już zacznie się toczyć, będzie przyspieszała“.